مواجهه

کنش اجتماعی آن هم در سطح دانشجویی یک فعالیت لذت طلبانه برای تجربه‌ی یک شور و هیجان خاص در دوران جوانی نیست. بلکه یک فعالیت تدبیرگرایانه است که بر اساس مصلحت وظیفه‌ی اجتماعی، بشر به آن رو می آورد. هنگامی که از تدبیر و مصلحت سخن به میان می آید عقل و معرفت جوهره‌ی اصلی فعالیت انسان می‌شود. بنابراین هرقدر کنش‌گر عاقل‌تر باشد و سطح معرفت او بالاتر، فعالیت اجتماعی او هم «فعالیتْ‌تر»! و به عبارت دیگر کنش‌گرِ این فعالیت «کنش‌گر تر»!

حال اگر نگاهی به اثرات جریانات دانشجویی و عمق اثرگذاری آن ها بیاندازیم، یعنی چیزی که مدام مورد بحث دانشجویان فعال در دانشگاه ها است(البته اگر منصفانه و واقع بینانه باشد)، ابتدا انگشت اتهام را باید به سمت خودمان بگیریم چون به معنای واقعی کلمه کنش‌گر اجتماعی نبوده‌ایم. کنش‌گر اجتماعی آن گاه کنش عمیق‌تر و اثرگذارتری دارد که عقلانیت و معرفت بیشتری داشته باشد و دروازه‌ی ورود به عمارت معرفت، مطالعه و انس با کتاب است.

در سال های گذشته از طرفی شاهد بیان حقیقت بالاتر بودن سطح معرفت جوان امروز نسبت به جوان اول انقلاب توسط مقام معظم رهبری هستیم و از طرفی شاهد تذکر مکرر ایشان در مورد مطالعه نکردن همین جوان! باید توجه داشت، افقی که ایشان در برابر ما گشوده است فراتر از آن است که با معرفت عمومی جوانان امروز بتوان به سمت آن طی طریق کرد. باید توجه داشت معرفتی که بیشتر مبتنی بر تجربه‌ی سال های قبل و بعد از انقلاب است و در ضمیر جامعه امروز ما نهادینه شده است و نسل به نسل منتقل می شود اگرچه ارزشمند و پربارتر از معرفت یک جوان اول انقلاب است اما این به آن معنا نیست که با این سطح از معرفت می‌توان عنصر محرک در حرکت عمومی انقلاب بود. افقی که مقام معظم رهبری درمقابل ما قرار می دهد تمدن نوین اسلامی است و جایگاه کتاب را در این افق این گونه توضیح می‌دهد:

«کتاب، مادر تمدن ها و نیز عصاره‌ی آن هاست»[i]

حال جای آن است بیاندیشیم که ما در کجای ماجرای کتاب خوانی و اندیشه ورزی قرار داریم و آنچه مورد نیاز عصر ما و تاریخ ماست چیست؟ تعبیری که ایشان برای موضوع کتابخوانی به کار می‌برد «نهضت کتابخوانی» است. نهضت به معنای خیزش و قیام است یعنی حتی فعالیت عادی مطالعاتی هم کفایت نمی‌کند و باید فراتر از این‌ها به یک حرکت عمومی، حداقل در سطح جوانان انقلابی تبدیل شود.

لازم به ذکر است که در مقوله‌ی کتاب خوانی اولویت ها را هم باید در نظر گرفت. با دقت در بیانات امسال رهبری در دیدار با دانشجویان، اولویت‌ها را هم می‌توان یافت، آن جا که نام استاد مطهری به میان می آید، البته به جهت بیان این نکته که نباید به آثار ایشان اکتفا نمود، اما فارغ از این نکته خودِ مصداقی که در امر کتاب خوانی ذکر می‌شود رویکرد ایشان و اولویت ایشان را در توصیه به کتاب خوانی نشان می دهد. مطالعه‌ی کتاب‌های خاطرات شهدا و رمان‌های زیبای ادبی اگرچه امر بسیار مهمی است اما نباید ما را از اولویت‌های بالاتر که مطالعاتی از قبیل موضوعات اعتقادی، اجتماعی و تاریخی است باز دارد. البته در بعضی موارد تفکیک کردن دو عنصر اندیشه و هنر یا عقل و احساس از هم در یک تالیف آسان نیست و مطلبی که بیان شد به این معنا نیست که لزوماً با آثار ادبی اندیشه ورزی حاصل نمی شود اما در بسیاری از موارد مشاهده می شود که یک جوان علی رغم فعالیت مطالعاتی کمتر اهل اندیشه ورزی است و بیشتر اهل تلطیف روح با آثار ادبی درباره‌ی شهدا و رمان های عاشقانه است. در بحث اولویت بندی و برنامه ریزی مطالعاتی هم در بیانات رهبری راهکاری ارائه شد که قابل تامل و پیگیری است؛ یعنی تشکیل هیئت های اندیشه ورز توسط دانشجویان با سابقه تر برای برنامه ریزی مطالعاتی در سطح تشکیلات.